การควบคุมความสมมาตร (Symmetry Control)

ความสมมาตร (Symmetry) คือ สภาวะที่จุดกึ่งกลาง (Median Point) ระหว่างพื้นผิวแบนราบ 2 พื้นผิว (2 Parallel Planes) มีการจัดวางอยู่บนระนาบ (Plane) ที่อยู่ในแนวเดียวกับดาตั้มอ้างอิง ตัวอย่างการกำหนดสัญลักษณ์ GD&T ความสมมาตร แสดงในภาพที่ 12-1 ซึ่งดาตั้มอ้างอิงของความสมมาตรเป็นได้เฉพาะระนาบดาตั้ม (Datum Plane) ที่เป็นระนาบกลาง (Center Plane) หรือแกนดาตั้ม (Datum Axis) ที่เป็นแกนกลาง (Center Line) ได้เพียง 2 แบบเท่านั้น

ความสมมาตรที่อ้างอิงกับระนาบดาตั้ม (Symmetry with Datum Plane)

ขอบเขตพิกัดความคลาดเคลื่อน (Tolerance Zone) ของความสมมาตรที่ควบคุมจุดกึ่งกลาง (Median Point) ที่อ้างอิงกับระนาบดาตั้ม (Datum Plane) มีลักษณะเป็นระนาบคู่ขนาน (2 Parallel Planes) ซึ่งมีระยะห่างเท่าค่าพิกัดความคลาดเคลื่อน (Tolerance Value) ที่กำหนดในแบบงาน ซึ่งค่าความเบี่ยงเบนของความสมมาตร (Symmetry Deviation) คือ ค่าระยะห่างของขอบเขตระนาบคู่ขนาน 2 ระนาบที่แคบที่สุด (Best Fit) ที่แต่ละจุดกึ่งกลางสามารถอยู่ในขอบเขตนี้ได้

การควบคุมความสมมาตรจัดอยู่ในกลุ่มของการควบคุมตำแหน่ง (Location Control) ดังนั้นจึงสามารถควบคุมระดับความเป็นอิสระของการเคลื่อนที่ (Degree of Freedom) ได้ทั้งระดับของการขยับ (Translational Freedom) และระดับของการหมุน (Rotational Freedom) โดยที่แนวกึ่งกลางของขอบเขตพิกัดความคลาดเคลื่อนจะต้องจัดวางอยู่ในแนวระนาบเดียวกับระนาบดาตั้มอ้างอิง

ภาพที่ 12-2 แสดงให้เห็นถึงการควบคุมระดับการเคลื่อนที่ของขอบเขตพิกัดความคลาดเคลื่อนของความสมมาตร เมื่อดาตั้มอ้างอิงเป็นระนาบ ขอบเขตพิกัดความคลาดเคลื่อนจะถูกควบคุมการขยับในแนวแกน 1 ระดับและควบคุมการหมุนรอบแนวแกน 2 ระดับ คือ ระดับการเคลื่อนที่ในแนวแกน Z การหมุนรอบแกน X (u) และการหมุนรอบแกน Y (v)

ความสมมาตรที่อ้างอิงกับแกนดาตั้ม (Symmetry with Datum Axis)

ขอบเขตพิกัดความคลาดเคลื่อน (Tolerance Zone) ของความสมมาตรที่ควบคุมจุดกึ่งกลาง (Median Point) ที่อ้างอิงกับแกนดาตั้ม (Datum Axis) มีลักษณะเป็นระนาบคู่ขนาน (2 Parallel Planes) ซึ่งมีระยะห่างเท่าค่าพิกัดความคลาดเคลื่อน (Tolerance Value) ที่กำหนดในแบบงาน ซึ่งค่าความเบี่ยงเบนของความสมมาตร (Symmetry Deviation) คือ ค่าระยะห่างของขอบเขตระนาบคู่ขนาน 2 ระนาบที่แคบที่สุด (Best Fit) ที่แต่ละจุดกึ่งกลางสามารถอยู่ในขอบเขตนี้ได้ และแนวกึ่งกลางของขอบเขตพิกัดความคลาดเคลื่อนจะต้องจัดวางอยู่ในแนวระนาบเดียวกับแกนดาตั้มอ้างอิง

ภาพที่ 12-3 แสดงให้เห็นถึงการควบคุมระดับการเคลื่อนที่ของขอบเขตพิกัดความคลาดเคลื่อนของความสมมาตร เมื่อดาตั้มอ้างอิงเป็นแกน ขอบเขตพิกัดความคลาดเคลื่อนจะถูกควบคุมการขยับในแนวแกน 1 ระดับและควบคุมการหมุนรอบแนวแกน 1 ระดับ คือ ระดับการเคลื่อนที่ในแนวแกน Z และการหมุนรอบแกน X (u)

การควบคุมความสมมาตรในสภาวะที่ไม่คำนึงถึงเนื้อวัสดุ (Symmetry Control with RFS)

เมื่อมีการควบคุมความสมมาตรของจุดกึ่งกลาง (Median Point) ด้วยสัญลักษณ์ GD&T ความสมมาตร (Symmetry) ทำให้ขอบเขตในการประกอบที่อ้างอิงดาตั้ม (Related Actual Mating Envelope, R-AME) มีขนาดเปลี่ยนไป โดยส่งผลให้ขอบเขตด้านนอก (External Feature) มีขนาดโตขึ้นและขอบเขตด้านใน (Internal Feature) มีขนาดเล็กลง

ความสมมาตรสามารถควบคุมได้เฉพาะสภาวะที่ไม่คำนึงถึงเนื้อวัสดุ (Regardless of Feature Size, RFS) และดาตั้มอ้างอิงอยู่ในสภาวะที่ไม่คำนึงถึงขอบเขตวัสดุ (Regardless of Material Boundary, RMB) ได้เท่านั้น ไม่สามารถใช้สัญลักษณ์ปรับปรุง (Modifier) สภาวะเนื้อวัสดุมากสุด (Maximum Material Condition, MMC) สภาวะเนื้อวัสดุน้อยสุด (Least Material Condition, LMC) สภาวะขอบเขตวัสดุมากสุด (Maximum Material Boundary, MMB) สภาวะขอบเขตวัสดุน้อยสุด (Least Material Boundary, LMB) ได้ ดังแสดงในภาพที่ 12-4